اقوام کوههای آند: آیمارا

اقوام مختلفی پیش از ظهور اینکا در مناطق کوهستانی امریکای جنوبی حضور داشتند. این قومهای گوناگون سنگ بنای تمدن باشکوه اینکا بودند که برخی از آنها تا به امروز آداب و مراسم و زبان خود را حفظ نموده‌اند. این پست به شرح مختصر برخی از آثار و آداب و سنن قوم آیمارا اختصاص دارد.
آیمارا Aymara جمعیت باقیمانده از تمدنهای ساکن غرب بولیوی، جنوب پرو و شمال شیلی، قرنهای متمادی ساکن کوهستانهای آند بود و تحت سلطه‌ی اینکا و پس از آن اسپانیایی‌ها درآمد. آنها گروه بزرگی از قبایل متفاوت بودند که توسط اسپانیایی‌ها به نام آیمارا خوانده شدند. امروزه آیمارا زبان‌ها اکثرا در اطراف دریاچه‌ی تی‌تی‌کاکا ساکن هستند.

خانمهای آیمارا در چوکیتو پرو

خانمهای آیمارا در لاپاز بولیوی

انسانشناسان معاصر بر این عقیده هستند که تاثیر آیمارا بر اینکا و اینکا بر آیمارا به یک اندازه بوده. همانطور که اینکاها در روش زندگی و کشاورزی و اعتقادات آیمارا اثرگذار بوده، به همان نسبت از فرهنگ و خصوصا معماری آنها تاثیر گرفته. از مهمترین آثار معماری به جا مانده از آیمارا می‌توان به معبد تیواناکو در بولیوی اشاره کرد. قدمت معبد تیواناکو (Tihuanaco به اسپانیایی و Tiwanaku به انگلیسی) به سال سیصد بعد از میلاد برمی‌گردد و باستانشناسان آنرا زیربنای معماری اینکا می‌دانند. روشهای به کار رفته در کنده‌کاری چهره‌ی خدایان و همچنین استفاده از روش پازل برای محکم کردن سنگها به یکدیگر بدون استفاده از ملات به یکدیگر چفت می‌شدند و در مقابل زلزله مقاوم بودند بعدها در معماری کم‌نظیر اینکا به کار گرفته شد.

ستاره‌ای که به صلیب آند و یا صلیب اینکا شهرت دارد و نماد گوناگونی فرهنگهای پیشین این منطقه است نیز در واقع از روی نماد تیواناکو کپی شده بود.

دروازه‌ی خورشید یکی از قدیمی‌ترین و با اهمیت‌ترین تقویم‌های سال خورشیدی‌ست که از این دوران به جا مانده و قوم آیمارا هنوز هم مراسم خاصی در طلوع اولین صبح زمستان (اول تیرماه در نیمکره‌ی شمالی) در این منطقه به‌جا می‌آورند.این مراسم با قربانی کردن لاما همراه است و خون حیوان برای برکت بخشیدن به محصولات کشاورزی به زمین تقدیم می‌شود.

در سفرم به این منطقه بخت با من یار بود و به طور اتفاقی در مراسم جشن و شادمانی آیماراها در شهر چوکیتو حاضر بودم. چوکیتو در زمان قدیم مرکزیت قوم لوپاکا، شاخه‌ای از آیمارا را در برداشته و هنوز هم مکان خاصی برای اجرای مراسم محسوب می‌شود. جشن چندین روز پیاپی ادامه دارد و با موسیقی و رقص و نوشیدن فراوان آبجو همراه است. جمعیت، زن و مرد در دایره‌های متعدد گردهم می‌آیند و با حالتی چرخشی می‌رقصند. جعبه‌های آبجو در میان هر دایره قرار گرفته و بطری به همراه تنها یک لیوان در جمع می‌چرخد. هر کس برای خودش مقداری آبجو می‌ریزد، می‌نوشد، ته‌مانده‌ی آنرا تقدیم مادر زمین می‌کند و لیوان و بطری را به نفر بعد تحویل می‌دهد و رقص دایره‌وار بدون توقف ادامه دارد. 

گروه منحصر به فردی از آیماراها در جزیره‌های شناور اورو Uru ساکن هستند که جزیره‌های محل زندگی خود را با دست می‌سازند و هرساله آنرا ترمیم می‌کنند. ساکنین این جزایر از یکنوع علف دریایی که در دریاچه‌ی تی‌تی‌کاکا می‌روید بسته‌هایی با قطر سه متر را به یکدیگر می‌بندند و تقریبا هر روز علف بیشتری روی سطح جزیره می‌ریزند. آنها همچنین خانه و قایقهایشان را از همان‌ نوع علف می‌سازند و از طریق ماهیگیری گذران زندگی می‌کنند. البته امروزه صنعت گردشگری این جزایر را به کل تصرف کرده و روش زندگی این گروه را برهم زده. مردم این جزایر برای خوشحال کردن توریستها اشعار مسخره‌ی فیلمهای امریکایی می‌خوانند و در واقع بازیچه‌ی راهنماهای تورها شده‌اند، اما هنوز توریستهای بسیاری به این منطقه می‌روند تا با جزیره‌های شناور و دست‌ساز آشنا شوند.